Λαϊκές Δημοκρατίες της Ανατολικής Ουκρανίας μεταξύ της πολιτοφυλακής και των ολιγαρχών

Λαϊκές Δημοκρατίες της Ανατολικής Ουκρανίας μεταξύ της πολιτοφυλακής και των ολιγαρχών
Του Μπορίς Καγκαρλίτσκι

Ο πόλεμος μεταξύ της κυβέρνησης της Ουκρανίας και των δημοκρατιών της Νοβοροσίγια [Νέας Ρωσίας] έχει αποκτήσει σταδιακά το χαρακτήρα ενός πολέμου στατικών θέσεων. Οι πόροι και των δύο πλευρών έχουν εξαντληθεί, και τα πολεμικά αποθεματικά βρίσκονται στο τέλος τους. Για τις λαϊκές δημοκρατίες, που αμύνονται απέναντι στις πολλαπλάσιες στρατιωτικές δυνάμεις του καθεστώτος του Κιέβου, η γνωστή αρχή που λέει ότι «μια κυβέρνηση πρέπει να κερδίσει, αλλά για μια εξέγερση είναι αρκετό το να μην ηττηθεί», ισχύει πλήρως.
Η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης στην Ουκρανία, η αυξανόμενη αποθάρρυνση των υποστηρικτών του καθεστώτος του Κιέβου και η σταδιακή ανάπτυξη ενός αντάρτικου κινήματος στις υπό κυβερνητικό έλεγχο περιοχές, και τα δύο μαζί προαναγγέλλουν μια νέα φάση σε έναν εμφύλιο πόλεμο που θα επεκταθεί σαφώς πολύ πέρα από τα όρια της νοτιοανατολικής περιοχής.
Τα μέσα του Αυγούστου σηματοδοτήθηκαν από την αποτυχία της τελευταίας επίθεσης από το στρατό της κυβέρνησης (κατά πάσα πιθανότητα, η τελευταία επίθεση στην καλοκαιρινή εκστρατεία του Κιέβου). Είναι σημαντικό ότι κατά τη διάρκεια της προηγούμενης επίθεσης τα κυριότερα δυτικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, ενώ επιμελώς αρνούνταν στους αναγνώστες τους οποιαδήποτε πραγματική πληροφορία σχετικά με τον πόλεμο, ξαφνικά άρχισαν έναν καταιγισμό από εκθέσεις για τις επιτυχίες του στρατού της κυβέρνησης. Ακριβώς όπως συνέβη και την προηγούμενη φορά, οι αισιόδοξες προβλέψεις έχουν ακολουθηθεί από σιωπή. Η αποτυχία της δεύτερης επίθεσης ακολουθήθηκε ακριβώς από το ίδιο σενάριο όπως αυτό της πρώτης: οι δυνάμεις που επιτίθενται αποκόπηκαν από τις βάσεις τους, και τελείωσαν με περικύκλωση. Οι εικονικές νίκες μετατράπηκαν σε μια πραγματική καταστροφή. Ένας πόλεμος δεν μπορεί να κερδίζει στη σφαίρα της πληροφόρησης, όταν χάνει στην πραγματικότητα.
Φαίνεται ότι υπάρχουν σοβαροί λόγοι να μιλάμε για θετικές προοπτικές για τις λαϊκές δημοκρατίες της Νέας Ρωσίας. Ωστόσο, όμως σε αντίθεση με τις στρατιωτικές νίκες εξελίσσεται μια πολιτική και διοικητική κρίση, που δημιουργεί νέους κινδύνους που, αν δεν είναι μεγαλύτεροι από εκείνους που συνδέονται με τις επιθέσεις των κυβερνητικών δυνάμεων, δεν είναι λιγότερο σοβαροί.
Κατά τη διάρκεια μερικών εβδομάδων το σύνολο της ηγεσίας των δημοκρατιών του Ντονέτσκ και του Lugansk ουσιαστικά αντικαταστάθηκε. Η πιο σοβαρή και απροσδόκητη εξέλιξη υπήρξε η αποπομπή του στρατιωτικού αρχηγού της πολιτοφυλακής, Ιγκόρ Στρελκόφ. Σύμφωνα με τις καλύτερες σοβιετικές παραδόσεις, η ανακοίνωση ήταν διατυπωμένη με όρους της «μεταφορά του σε άλλο έργο».
Η απόφαση ελήφθη ενώ ο Στρελκόφ ήταν στη Μόσχα, μακριά από το στρατό του. Η καθαίρεση του Στρελκόφ από τη θέση του είναι μια προφανής πράξη εκδίκησης από την πλευρά των φιλικών προς το Κρεμλίνο δυνάμεων στις οποίες ο ηγέτης της πολιτοφυλακής είχε προκαλέσει μια σοβαρή πολιτική ήττα του στις αρχές Ιουλίου. Οι μονάδες της πολιτοφυλακής, αφού διεξήγαγαν την ηρωική άμυνα δύο μηνών στο Σλαβιάνσκ, έσπασαν τη περικύκλωση των ουκρανικών δυνάμεων και άνοιξαν το δρόμο τους προς Ντονέτσκ, όπου πολιτικά πρόσωπα που συνδέονται με το Κρεμλίνο ήδη σχεδίαζαν να παραδώσουν την πόλη στην κυβέρνηση του Κιέβου. Η άφιξη των πολιτοφυλακών συνοδευόταν από μια ριζική εκκαθάριση στις δομές της εξουσίας. Κανείς δεν καταπίεσε τους συνωμότες, αλλά όλοι αναγκάστηκαν ο ένας μετά το άλλο να υπογράψουν τις επιστολές παραίτησης. Στη συνέχεια εγκατέλειψαν την πόλη χωρίς υπερβολική φασαρία, μερικοί από αυτούς για τη Μόσχα και άλλοι για το Κίεβο. Αυτό συνέβη μέσα σε ένα πλαίσιο αυξανόμενης πολιτικής ριζοσπαστικοποίησης στο κίνημα. Τον Αύγουστο, μια κοινή επιστολή είχε δημοσιευθεί από στελέχη μαχητών της πολιτοφυλακής που ζητούσαν το σύνθημα της «κοινωνικής δημοκρατίας» που είχε διακηρυχθεί στο Ντονέτσκ και στο Λουγκάνσκ να τεθεί σε ισχύ, ότι η ιδιοκτησία των ολιγαρχών πρέπει να εθνικοποιηθεί και ότι μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να θεσπιστούν προς το συμφέρον των εργαζομένων. Τη θέση του προέδρου του Ανωτάτου Σοβιέτ κατέλαβε ο Μπορίς Λιτβίνοφ, ένας κομμουνιστής που είχε αποχωρήσει από την επίσημη ηγεσία του κόμματος. Ένας νόμος που εκδόθηκε αντέστρεψε τη πορεία της εμπορευματοποίησης της υγειονομικής περίθαλψης, που είχε ξεκινήσει από τους προηγούμενες ηγέτες, και έγιναν επανειλημμένες προσπάθειες, αν και κάπως δειλά, για εθνικοποιήσεις.
Από την πλευρά τους, οι πολιτικοί ειδήμονες της αυλής του Κρεμλίνου εξαπέλυσαν μια εκστρατεία εναντίον του Στρελκόφ στα ρωσικά μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η πικρία των γραφειοκρατών της Μόσχας και των προπαγανδιστών βοηθών τους είναι κατανοητή: ενώ αυτοί κάθονταν στα φιλόξενα γραφεία τους σχεδιάζοντας και υφαίνοντας ίντριγκες, οι άνθρωποι που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή των γεγονότων είχαν γράψει ιστορία, χωρίς να ζητούν τη συμβουλή τους.
Παραδόξως, ήταν Στρελκόφ που έκανε τα περισσότερα για να βοηθήσει τη ριζοσπαστικοποίηση της διαδικασίας, παρά τη συμπάθειά του για την προ-επαναστατική μοναρχία και τη νοσταλγία του για τη ρωσική αυτοκρατορία. Ο ηγέτης της πολιτοφυλακής όχι μόνο φημίζεται για την ειλικρίνεια και τη διαφάνεια του (αρκεί να θυμηθούμε τις λεπτομερείς αναφορές του για τις δυσκολίες και τις αποτυχίες του, αναφορές που έρχονται σε έντονη αντίθεση με την προπαγάνδα της Μόσχας και του Κιέβου). Το πολιτικό του ένστικτο τον οδήγησε, σε μεγάλο βαθμό, παρά τους δικούς του ιδεολογικούς προσανατολισμούς, στην υποστήριξη των κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών. Ο ίδιος και οι συνεργάτες του τόνισαν επανειλημμένα ότι δεν θα επιτρέψει η Νέα Ρωσία να μετατραπεί σε μια δεύτερη έκδοση της προ-Μαϊντάν Ουκρανίας, απ ‘ευθείας σε αντίθεση με τη στρατηγική του Κρεμλίνου, το οποίο είχε ακριβώς αυτό το στόχο.
Σε αντίθεση με άλλους ηγέτες του Ντονέτσκ και του Lugansk, οι οποίοι ταξίδευαν συνεχώς στη Μόσχα για να ζητήσουν βοήθεια (ως επί το πλείστον μάταια), ο αρχηγός των πολιτοφυλακών βρίσκονταν με τα στρατεύματά του στη γραμμή της μάχης. Εκεί, όπως η πράξη έδειξε, ήταν ασφαλέστερο για αυτόν πολιτικά από ό, τι στους διαδρόμους της εξουσίας της Μόσχας.
Πώς ο Στρελκόφ προσκλήθηκε στη Μόσχα, και τι συνέβη σε αυτόν εκεί, προκειμένου να αποσπάσουν από αυτόν την «εθελοντική» παραίτηση (αν υπέγραψε στην πραγματικότητα μια τέτοια δήλωση), μπορούμε μόνο να μαντέψουμε. Μπορεί να απειλήθηκε με μια πλήρη διακοπή των ρωσικών προμηθειών στις απελευθερωμένες περιοχές της Νέας Ρωσίας. Σε ένα μεγάλο βαθμό, αυτή η εξάρτηση των λαϊκών δημοκρατιών από εξωτερικές προμήθειες είναι αποτέλεσμα της απαράδεκτης διαχείρισης από τους ανθρώπους τους οποίους ο Στρελκόφ απομάκρυνε από τις θέσεις τους τον Ιούλιο και στις αρχές Αυγούστου – δεν ήταν σε θέση ή αρνήθηκαν, να οργανώσουν την οικονομία στα μετόπισθεν, και να εξασφαλίσουν την ομαλή κατανομή των πόρων. Μέχρι τον Αύγουστο είχε προκύψει μια κατάσταση κατά την οποία οι δημοκρατίες απειλήθηκαν με καταστροφή, εκτός αν οι αποστολές τροφίμων και πυρομαχικών έρχονταν από τη Ρωσία. Περισσότερο από πιθανό, θα ήταν αυτός ο μοχλός που χρησιμοποιήθηκε από τους ιντριγκαδόρους του Κρεμλίνου για να απαλλαγούν από τον Στρελκόφ.
Με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, οι συντηρητικές δυνάμεις πήραν την εκδίκησή τους, και ο στρατιωτικός ηγέτης του Ντονέτσκ καθαιρέθηκε. Άτομα ύποπτα για διασυνδέσεις με τους ολιγάρχες έχουν διοριστεί σε μια σειρά από θέσεις-κλειδιά. Στη Μόσχα κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών ο Ουκρανός πολιτικός Oleg Tsarev, που δεν εκπροσωπεί κανέναν και που αποβλήθηκε από το Ντονέτσκ από τους μαχητές της πολιτοφυλακής, ξεδίπλωσε μια «νέα σημαία της Νέας Ρωσίας». Για κάποιο λόγο αυτή ήταν μια αναποδογυρισμένη εκδοχή του παλιού αυτοκρατορικού θυρεού, και προφανώς την ήθελε σαν ένα αντίβαρο για τη σημαία, σκούρο κόκκινη με ένα σταυρό του Αγίου Ανδρέα, κάτω από την οποία αγωνίζεται η πολιτοφυλακή.
Ο ρωσικός τύπος έχει κάνει ήδη αναφορά ανοιχτά σε μια συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ των γραφειοκρατών της Μόσχας και του ουκρανού ολιγάρχη Rinat Akhmetov. Σύμφωνα με τις καλύτερες παραδόσεις του παλαιού καθεστώτος, η γραφειοκρατία του Κρεμλίνου αποφάσισε να θυσιάσει στα απελευθερωμένα εδάφη στον νέο υποτελή της, σε αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες του ως μεσολαβητής στις σχέσεις της με το Κίεβο και προοπτικά, με τη Δύση. Ταυτόχρονα, αναβίωσαν οι επαφές μεταξύ της Ρωσίας και των ουκρανών διπλωματών, και ζωηρές συζητήσεις βρίσκονται σε εξέλιξη για την τελική μοίρα της νοτιο-ανατολικής περιοχής. Μετά την αποτυχία της τελευταίας επίθεσης , και αντιμετωπίζοντας αυξανόμενες εσωτερικές δυσκολίες, το Κίεβο θα μπορούσε κάλλιστα να είναι έτοιμο να έρθει σε μια συμφωνία.
Το μόνο πράγμα που οι συγγραφείς αυτού του σεναρίου, δεν έχουν λάβει υπόψη είναι η γνώμη των ανθρώπων της Νέας Ρωσίας και της Ουκρανίας, μαζί με τις διαθέσεις των κατοίκων Ντονέτσκ και τη συνολική λογική μιας επαναστατικής διαδικασίας στην οποία η ρωσική κοινωνία σταδιακά εισέρχεται. Οι μαχητές της πολιτοφυλακής και οι ακτιβιστές οι οποίοι, κάτω από τις βόμβες, δημιουργούν ένα νέο κράτος δεν είναι πλέον διατεθειμένοι να είναι υπάκουοι πράκτορες ενός εξωτερικού κέντρου λήψης αποφάσεων. Δεν έχει σημασία από που, από τη Μόσχα ή από το Κίεβο, οι ξένες προς το συμφέρον τους αποφάσεις έχουν ληφθεί. Στην Νέα Ρωσία, οι ιδεαλιστικές συμπάθειες με μια αφηρημένη Ρωσία που χαρακτήριζαν τους πρώτους μήνες της εξέγερσης τώρα έχουν αντικατασταθεί από ένα αυξανόμενο μίσος για τους γραφειοκράτες του Κρεμλίνου που οι υποστηρικτές των δημοκρατιών κατηγορούν για δολιοφθορά και προδοσία. Οι ίδιες διαθέσεις αυξάνονται, με τον τρόπο μιας χιονοστιβάδας, μέσα στην ίδια τη Ρωσία. Όσο για τον Ιγκόρ Στρελκόφ, μια νέα ομάδα από διοικητές μάχης παίρνει τη θέση του που με πολλούς τρόπους τον αποδέχονται σαν παράδειγμα, αλλά διαφέρουν από αυτόν με πολύ πιο ριζοσπαστικές και αριστερές απόψεις.
Ο μηχανισμός μέσα από τις ίντριγκες , τους εκβιασμούς και τις πράξεις χειραγώγησης, είναι δυνατό να έχει τακτικές επιτυχίες και να εξαφανίσει το ένα ή το άλλο πρόσωπο από την ηγεσία. Αλλά αυτό δεν θα είναι δυνατό να σταματήσει την ανάπτυξη της επαναστατικής κρίσης η οποία πλέον συγκεντρώνει δυνάμεις.

Μετάφραση: Νίκος Μενεγάκης
ρωσικό κείμενο: http://rabkor.ru/opinion/2014/08/16/peoples-republic
αγγλική μετάφραση: http://links.org.au/node/4008